Neutelings-Riedijk architecten bouwen Gare Maritime op Tour & Taxis om tot overdekte stad

De site Tour & Taxis is 37 hectare groot. Vanuit het Koninklijk Pakhuis begon in 2001 de ontwikkeling van de site. Ondertussen zijn steeds meer zones van het terrein ingevuld. In de achterliggende magazijnen vinden beurzen plaats, in het voormalig douanekantoor zit een communicatiebureau. Aan de overkant van de site heeft Leefmilieu Brussel een passiefgebouw in gebruik genomen, in de volksmond ‘de broodrooster’ genoemd. Daarnaast ligt het Herman Teirlinckgebouw, waar later dit jaar 2.600 beambten van de Vlaamse overheid intrekken. Een ontwerp van Neutelings-Riedijk Architecten. Dat architectuurbureau, dat in Antwerpen het MAS realiseerde, kreeg nu ook de opdracht om de Gare Maritime te herbestemmen. Gebouwd tussen 1902 en 1907, groeide dit stationsgebouw uit tot het zenuwcentrum van de Brusselse handel.

‘Het is een kopstation’, zegt Inge Bertels, erfgoedspecialiste aan de VUB. ‘Uit heel Europa werden via het spoor goederen aangereden. Het bouwprogramma is opgezet volgens de opeenvolgende activiteiten. De treinen kwamen binnen langs de noordzijde. De stationshal was met zijn verschepingskaaien ingericht op de overslag van spoor naar kar of vrachtwagen. In de depots vlakbij werden de goederen voorlopig gestockeerd. Pas bij een verkoop moesten er importrechten betaald worden. Dat gebeurde in het nabije douanegebouw. Langs de Picardstraat verlieten de goederen de site. In het begin met hippo’s, dat waren paardenkarren, en later via vrachtwagens.’

De overdekte stad wordt een ramblas met flaneerstraten

De aanblik van de Gare Maritime is op zich al indrukwekkend. Het station bestaat uit drie hoofdbeuken, waar telkens een lagere hal tussen geschikt zit. Men moest er verschillende treinen naast elkaar kunnen binnenrijden: de hallen zijn dan ook 175 meter diep. De pieken van de overkapping zijn veertig meter hoog. Het geheel is opgetrokken met ijzer, gietijzer en glas. De steunpilaren hebben art-nouveaukrullen, de houten dakpartij rust op elegante bogen.

‘Ooit hebben we de Spaanse architect Santiago Calatrava hier rondgeleid’, zegt Kris Verhellen, ceo bij Extensa de enige eigenaar van de historische gebouwen en de parkzone op de site van Tour & Taxis. ‘Die zei: “Ik ben een spektakel­architect. Jullie hebben mij niet nodig. Het spektakel is er al. De ruimte is op zich al indrukwekkend genoeg.’’ De oppervlakte bedraagt 40.000 vierkante meter en we hebben de toelating om er 35.000 aan toe te voegen. De bouwkost zal rond de honderd miljoen euro zitten. Ondanks herhaalde pogingen is het gebouw niet beschermd. De financiering dragen we dus zelf.’

Het bureau Neutelings-Riedijk Architecten gaat voor de herbestemming uit van een overdekte stad. ‘We zien het als een nieuwe hedendaagse wijk’, zegt Willem-Jan Neutelings. ‘De drie middelste kappen houden we leeg, zodat er een overdekte publieke ruimte ontstaat voor bijeenkomsten, tentoonstellingen of feesten. Op dat middenplein zou je een foodcourt kunnen organiseren. In de lagere hallen leggen we over de volledige lengte groentuinen aan.’

In de zijhallen gaan de architecten aan het bouwen met cross laminated timber. Dat recente composiethout is zo stevig, dat men er torens mee kan optrekken. ‘Het is een flexibel materiaal’, zegt Neutelings. ‘We gaan het voor het eerst op deze schaal in België toepassen.’

In de zijhallen leggen de architecten zes dwarsstraten aan, met daartussen telkens houten blokken van bijna veertig vierkante meter. ‘Op het gelijkvloers is er plek voor retail, showrooms, co-working of horeca. De verdiepingen daarboven worden kantoren. Vooral de kantoorzolders, vlak onder de kappen, worden avontuurlijk. Het geheel wordt een soort ramblas met flaneerstraten.’

Bron: De Standaard / Geert Sels